Wyłącznik bezpieczeństwa (awaryjny) służy do zatrzymania maszyny w przypadku jej awarii lub w sytuacji zagrożenia życia lub zdrowia. Wyłącznik bezpieczeństwa jest obowiązkowym elementem wyposażenia każdego systemu automatyki. Jego zastosowanie, miejsce montażu są zestawione w przepisach prawnych. Inco System stawia na pierwszym miejscu bezpieczeństwo w wykonanych realizacjach: https://inco-system.com/
Przepisy prawne
Zgodnie z dyrektywą maszynową MD 2006/42/WE p.1.2.4: „Maszyna musi być wyposażona w element sterowniczy, przy użyciu którego można doprowadzić w bezpieczny sposób do całkowitego zatrzymania maszyny”.
Dyrektywa maszynowa wyróżnia trzy rodzaje zatrzymania maszyny:
- Zatrzymanie normalne (wg MD p.1.2.4.1) – zatrzymanie, przy pomocy którego można doprowadzić w bezpieczny sposób do całkowitego zatrzymania maszyny. Wg 2006/42/WE: „każde stanowisko pracy musi być wyposażone w element sterowniczy umożliwiający zatrzymanie niektórych lub wszystkich funkcji maszyny”.
- Zatrzymanie eksploatacyjne – zatrzymanie, w którym nie odłącza się zasilania odpowiednich napędów uruchamiających. Wg MD: „awaria układu sterowania mogłaby spowodować niezamierzone uruchomienie, układ sterowania, układ sterowania musi być wyposażony w środki monitorowania stanu zatrzymania, aby zagwarantować, że maszyna pozostanie zatrzymana do momentu jej ponownego uruchomienia”
- Zatrzymanie awaryjne – zatrzymanie, które „umożliwia zapobieżenie istniejącemu lub zagrażającemu niebezpieczeństwu” (MD p.1.2.4.3). Zatrzymanie ma umożliwić operatorowi zatrzymanie niebezpiecznych funkcji maszyny w jak najkrótszym czasie, nie oznacza to natychmiastowego przerwania funkcji sterowniczych maszyny. W przypadku wyłączenia awaryjnego dyrektywa wymaga, żeby aparat realizujący zatrzymanie awaryjne był „wyraźnie rozpoznawalny, widoczny oraz szybko dostępny”.
Rodzaje wyłączników bezpieczeństwa
Elementy do zatrzymania awaryjnego mają czerwony kolor i są umieszczane na żółtym tle. Zatrzymanie awaryjne może być realizowana przy pomocy przycisków, drążków lub linek. W Polsce zakres wyłączników bezpieczeństwa opisuje norma PN-EN 60204-1, wg której urządzeniem do zatrzymania awaryjnego może być:
- wyłącznik uruchamiany przyciskiem w kształcie krążka lub grzybka,
- wyłącznik uruchamiany cięgnem (linką),
- wyłącznik uruchamiany pedałem bez mechanicznej osłony.
Najpowszechniej stosowanym wyłącznikiem jest tzw. grzybek. Gdy wyłącznik taki zostanie naciśnięty, następuje jego blokowanie, oznacza to jego zatrzaśnięcie przed rozwarciem zestyków. Przycisk ten jest ręcznie kasowany, jednocześnie czynność ta nie może być przyczyną powstania sytuacji niebezpiecznej. Znajdują one zastosowanie w dowolnych aplikacjach. Istnieje wiele form montażu tego typu wyłączników od wersji panelowych do montowanych powierzchniowo.
Do zatrzymania maszyn wykorzystywane są również wyłączniki linkowe, które mogą być wykorzystane z dowolnego miejsca, przez które przebiega linka. Wyłączniki linkowe muszą wykrywać pociągnięcie linki w dowolnym miejscu oraz jej poluzowanie. Wyłączniki linkowe stosowane są w maszynach i ciągach produkcyjnych, w których niemożliwy jest montaż odpowiednich osłon. Szerokie zastosowanie znajdują do zabezpieczania maszyn na długich odcinkach, np. zabezpieczenie taśmociągu, gdzie zastosowanie wielu wyłączników grzybkowych jest rozwiązaniem nieefektywnym.
